ئىستانبۇل، تۈركىستان تايمىز – 2025-يىلى 7-ئاينىڭ 24-كۈنى، ئەنگلىيە پارلامېنتى بىرلەشمە كىشىلىك ھوقۇق كومىتېتى ئېلان قىلغان بىر دوكلاتتا، خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى (دوكلاتتا شىنجاڭ دەپ ئاتالغان) دۆلەت قوللىغان كەڭ كۆلەملىك مەجبۇرىي ئەمگەك ئارقىلىق ئىشلەپچىقىرىلغان مەھسۇلاتلارنىڭ ئەنگلىيە بازىرىغا كىرىۋاتقانلىقىغا ئائىت كۈچلۈك دەلىللەر ئوتتۇرىغا قويۇلدى. دوكلاتتا ئەنگلىيە ھۆكۈمىتىنىڭ مەۋجۇت قانۇن-تۈزۈملىرىنىڭ بۇ مەسىلىنى ھەل قىلىشتا ئاجىز كېلىۋاتقانلىقى، ھەمدە ئەنگلىيەنىڭ ئامېرىكا ۋە ياۋروپا ئىتتىپاقى قاتارلىق خەلقئارالىق شېرىكلىرىدىن كۆپ ئارقىدا قېلىۋاتقانلىقى قاتتىق تەنقىد قىلىندى.
«ئەنگلىيە تەمىنلەش زەنجىرىدىكى مەجبۇرىي ئەمگەك» ناملىق بۇ دوكلاتتا، خىتاينىڭ ئۇيغۇرلار ۋە باشقا يەرلىك مىللەتلەرگە قاراتقان مەجبۇرىي ئەمگەك سىياسىتى ئالاھىدە گەۋدىلەندۈرۈلگەن. دوكلاتقا ئاساسلانغاندا، دۇنيا مىقياسىدا پاختىدىن ياسالغان ھەر بەش كىيىمنىڭ بىرى شەرقىي تۈركىستان رايونىدىكى مەجبۇرىي ئەمگەك بىلەن مۇناسىۋەتلىك دەپ قارالماقتا. دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيىنىڭ ئەنگلىيەدىكى دىرېكتورى رەھىمە مەخمۇت خانىم كومىتېتقا بەرگەن گۇۋاھلىقىدا، ئۇيغۇرلارنىڭ كەمسىتىش خاراكتېرلىك مەجبۇرىي ئەمگەك ۋە كۆچۈرۈش سىياسەتلىرىگە، جۈملىدىن ئائىلىلەرنىڭ پارچىلىنىشىغا دۇچ كېلىۋاتقانلىقىنى بايان قىلغان.
دوكلاتتا يەنە قۇياش ئېنېرگىيەلىك تاختايلار ساھەسىدىكى خەتەرگىمۇ ئالاھىدە ئورۇن بېرىلگەن. بۇ تاختايلارنىڭ ئىشلەپچىقىرىلىشىدا كېرەكلىك بولغان پولىسىلىكوننىڭ كۆپ قىسمى مەجبۇرىي ئەمگەك خەۋپى يۇقىرى بولغان رايونلاردا، ئاساسلىقى خىتايدا پىششىقلاپ ئىشلىنىدىغانلىقى، شۇ سەۋەبتىن ئەنگلىيەدە سېتىلىۋاتقان قۇياش ئېنېرگىيەلىك تاختايلارنىڭ مەجبۇرىي ئەمگەكتىن خالىي ئىكەنلىكىنى بىلىشنىڭ مۇمكىن ئەمەسلىكى ئوتتۇرىغا قويۇلغان. بۇ ئەھۋاللار ئەنگلىيە ھۆكۈمىتىنىڭ 2021-يىلى خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى باستۇرۇش سىياسىتىنى «ئىرقىي قىرغىنچىلىق» دەپ ئېتىراپ قىلغانلىقىغا قارىماي، بۇ رايوندىن كەلگەن مەجبۇرىي ئەمگەك مەھسۇلاتلىرىنىڭ يەنىلا ئەنگلىيە بازىرىغا كىرىۋاتقانلىقىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ.
بۇ مەسىلىلەرگە قارىتا، كومىتېت ئەنگلىيە ھۆكۈمىتىگە بىر قاتار جىددىي ۋە كەڭ دائىرىلىك تەدبىرلەرنى قوللىنىشنى تەۋسىيە قىلدى. دوكلاتتا ھۆكۈمەتنىڭ بىر يىل ئىچىدە مەجبۇرىي ئەمگەك بىلەن مۇناسىۋەتلىك مەھسۇلاتلارنى ئىمپورت قىلىش ۋە سېتىشنى قانۇنسىز قىلىدىغان، شىركەتلەرگە مەجبۇرىي كىشىلىك ھوقۇق تەكشۈرۈش مەجبۇرىيىتى يۈكلەيدىغان يېڭى قانۇن چىقىرىشى كېرەكلىكى ئوتتۇرىغا قويۇلدى. شۇنداقلا، خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستان رايونىغا ئوخشاش دۆلەت قوللىغان مەجبۇرىي ئەمگەك مەۋجۇت بولغان جايلاردىن كەلگەن مەھسۇلاتلارغا قارىتا، ئامېرىكىنىڭ «ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگىكىنىڭ ئالدىنى ئېلىش قانۇنى» غا ئوخشاش، مەھسۇلاتنىڭ مەجبۇرىي ئەمگەك بىلەن ئىشلەپچىقىرىلمىغانلىقىنى ئىسپاتلاش مەسئۇلىيىتىنى ئىمپورت قىلغۇچىغا يۈكلەيدىغان «رەت قىلغىلى بولىدىغان پەرەز» پىرىنسىپىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ئىمپورت چەكلىمىسىنى يولغا قويۇش تەلەپ قىلىندى. بۇنىڭدىن باشقا، ھۆكۈمەتنىڭ سېتىۋېلىشلىرىدا مەجبۇرىي ئەمگەك مەھسۇلاتلىرىنى چەكلەش، جىنايى ئىشلار كىرىمى قانۇنىدىكى ھوقۇقلاردىن پايدىلىنىپ مەجبۇرىي ئەمگەكتىن پايدا ئېلىۋاتقانلارنى جاۋابكارلىققا تارتىش ۋە زىيانكەشلىككە ئۇچرىغۇچىلارنىڭ ئەنگلىيە سوتلىرىدا شىركەتلەرگە قارشى دەۋا ئېچىشىغا قولايلىق يارىتىش قاتارلىق كونكرېت چارىلەرمۇ ئوتتۇرىغا قويۇلدى.
دوكلاتتا ئالاھىدە تەكىتلىنىشىچە، ئامېرىكا ۋە ياۋروپا ئىتتىپاقى بۇ جەھەتتە ئاللىقاچان قاتتىق قانۇنىي تەدبىرلەرنى يولغا قويغان بولۇپ، ئەنگلىيەنىڭ ھازىرقى ھەرىكەتسىزلىكى ئۇنى مەجبۇرىي ئەمگەك مەھسۇلاتلىرى ئۈچۈن «ئەخلەت دۆۋىسى» گە ئايلاندۇرۇپ قويۇش خەۋپىنى پەيدا قىلماقتا.
دوكلاتنىڭ ئېلان قىلىنىشى بىلەن، ئەنگلىيە ھۆكۈمىتىنىڭ ئىككى ئاي ئىچىدە بۇ تەكلىپلەرگە جاۋاب قايتۇرۇشى كۈتۈلمەكتە. خەلقئارا جەمئىيەت، بولۇپمۇ ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق تەشكىلاتلىرى، ئەنگلىيە ھۆكۈمىتىنىڭ بۇ قېتىم كونكرېت ۋە ئۈنۈملۈك ھەرىكەتكە ئۆتۈش-ئۆتمەسلىكىنى يېقىندىن كۆزىتىدۇ.
https://publications.parliament.uk/pa/jt5901/jtselect/jtrights/633/report.html
