بېيجىڭ: شەنبە كۈنى ئېلان قىلىنغان بىر دوكلاتتا، خىتاينىڭ شىنجاڭ (شەرقىي تۈركىستان) رايونىدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ ۋەزىيىتىنىڭ ھېلىھەم ئىنتايىن ئېغىر ئىكەنلىكى ئىلگىرى سۈرۈلدى. دوكلاتتا ئۇيغۇرلارنىڭ سىستېمىلىق باستۇرۇشقا، يەنى كەڭ كۆلەملىك خالىغانچە تۇتقۇن قىلىش، قىيىن-قىستاق، مەجبۇرىي ئەمگەك، ئىلغار تېخنىكا ئارقىلىق يولغا قويۇلغان ھەممىنى قاپلىغان نازارەت، شۇنداقلا دىنىي ۋە مەدەنىيەت ئەركىنلىكىگە قارىتىلغان قاتتىق چەكلىمىلەرگە ئۇچراۋاتقانلىقى تەكىتلەنگەن.
دوكلاتتا مۇنداق دېيىلگەن: «خىتاي دائىرىلىرى گەرچە ‹قايتا تەربىيەلەش لاگېرلىرى› نى تاقىغانلىقىنى ئېلان قىلغان بولسىمۇ، يۈز مىڭلىغان ئۇيغۇر ‹ئەسەبىيلىك› بىلەن ئەيىبلىنىپ، تۈرمىگە تاشلىنىش خەۋپىگە دۇچ كېلىۋاتىدۇ. مىليونلىغان كىشى بولسا دۆلەتنىڭ سىجىل كونتروللۇقى ئاستىدا ياشاشقا مەجبۇر بولماقتا».
«ChannelDraw» تورىدا ئېلان قىلىنغان دوكلاتتا يەنە مۇنۇلارغا ئالاھىدە ئورۇن بېرىلگەن: «يېقىنقى يىللاردىن بۇيان ئۇيغۇرلارنىڭ تۇغۇلۇش نىسبىتى كۆرۈنەرلىك دەرىجىدە تۆۋەنلىدى. نۇرغۇنلىغان بالىلار ئائىلىسىدىن ئايرىلىپ، مەدەنىيەت جەھەتتىن ئاسسىمىلياتسىيە قىلىشنى مەقسەت قىلىدىغان دۆلەت ئاپپاراتلىرىغا تاپشۇرۇلدى. 2017-يىلىدىن بۇيان، ئۈچ يۈزدىن ئارتۇق يېڭى تۇتۇپ تۇرۇش ئورنىنىڭ بارلىقى ئىسپاتلاندى. يۈز مىڭلىغان قۇرامىغا يەتمىگەنلەر ئاتا-ئانىسى تۇتقۇن قىلىنغانلىقى ياكى سۈرگۈنگە مەجبۇرلانغانلىقى سەۋەبلىك دۆلەتنىڭ ئىگىدارچىلىقىغا ئۆتكۈزۈلدى».
دوكلاتتا يەنە مۇنداق دەپ كۆرسىتىلگەن: «چەكلىمىلەر كۈندىلىك تۇرمۇشتىن ھالقىپ، ھەرىكەت ئەركىنلىكىگىچە كېڭەيدى. سەپەر قىلىشنى خالايدىغانلار چوقۇم قاتتىق تەكشۈرۈشتىن ئۆتۈشكە، كاپالەت بېرىشكە ۋە ھۆكۈمەتنى تەنقىد قىلىدىغان تەشكىلات ياكى شەخسلەر بىلەن ئالاقە قىلماسلىق شەرتلىرىنى قوبۇل قىلىشقا مەجبۇر. نۇرغۇن ئائىلىلەر دائىرىلەر تەرىپىدىن گۆرۈگە تۇتۇلۇپ، ھەر قانداق قارشىلىق ھەرىكىتىدە ئۆچ ئېلىش تەھدىتىگە ئۇچرايدۇ».
دوكلاتقا ئاساسلانغاندا، خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ ئۇيغۇرلار ئۇچراۋاتقان بۇ زىيانكەشلىكلەرگە تۇتقان پوزىتسىيەسى ئوخشاش ئەمەس. بەزى دۆلەتلەر سودا چەكلىمىلىرىنى يولغا قويۇپ، جازا ئېلان قىلغان بولسا، بەزى دۆلەتلەر ئۇيغۇرلارنى خىتايغا قايتۇرۇپ بېرىپ، ئۇلارنى ئېغىر زىيانكەشلىك خەۋپ-خەتىرىگە ئىتتىردى. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، دۇنيادىكى داڭلىق مېھمانخانا زەنجىرلىرى ۋە چەت ئەل شىركەتلىرى شىنجاڭغا داۋاملىق مەبلەغ سېلىۋاتىدۇ. دوكلاتتا بۇ خىل قىلمىشلارنىڭ، كىشىلىك ھوقۇق تەشكىلاتلىرى «ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەت» دەپ ئاتىغان ۋەھشىيلىكلەرنىڭ ئادەتتىكى ئىشتەك قوبۇل قىلىنىشىغا سەۋەبچى بولۇۋاتقانلىقى تەپسىلىي بايان قىلىنغان. (IANS)
